Nijer’le temmuz ayında askerî-finansal alanda anlaşma imzalayan Türkiye’nin, yakında ülkeye asker konuşlandıracağı bildirildi. The Middle East Eye’ın haberinde yer alan bu bilgi, Türk medyasında da genişçe yer buldu.
Konuya yakın kaynaklara dayandırılan habere göre, Türkiye’nin 2020’de askerî eğitim ve iş birliği anlaşması imzalamasından bu yana Nijer ile daha yakın bir güvenlik ortaklığı arayışında.
Temmuz 2023’te sivil hükûmeti devirip yönetime el koyan Nijer ordusu, Batılı ortaklarla yaptığı güvenlik anlaşmalarını iptal ederek Türkiye ve Rusya gibi yeni ittifaklar arayışına girdi.
Ancak Türkiye’nin bu hamlesi Afrika kıtasında bir ilki yansıtmıyor. Türkiye, son yıllarda Afrika’daki etkisini gittikçe artırıyor.
MALİ
Birleşmiş Milletler Mali’deki Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu (MINUSmA) kapsamında Mali’de birçok Türk askeri bulunuyor.
Afrika kıtasının sekizinci büyük ülkesi konumunda olan ve 19,1 milyonluk nüfusa sahip olan Mali’nin, Türkiye ile olan diplomatik ilişkileri, Bamako Büyükelçiliğinin 1 Şubat 2010 tarihinde açılmasıyla başladı.
Ülkenin dışişleri bakanı, 16 Haziran 2023 tarihli BM Güvenlik Konseyi oturumunda, “toplumlar arası gerilimleri körüklediği” gerekçesiyle MINUSmA projesinin sona ermesini talep etti. MINUSmA’nın 31 Aralık 2023’te tamamen çekilmesine rağmen Mali, Türkiye ile ilişkilerinde olumlu çizgiyi koruyor. Nitekim, ülkede an itibarıyla 50 kişilik bir Türk personel gücü bulunuyor.
ORTA AFRİKA CUMHURİYETİ
2016 yılından beri Birleşmiş Milletler Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu (MINUSCA) kapsamında Orta Afrika Cumhuriyeti’nde az sayıda Türk personeli bulunsa da bölgede hâlâ Türk varlığından söz etmek mümkün.
10 Nisan 2014 yılında Orta Afrika Cumhuriyeti için gündeme getirilen MINUSCA projesi, ülkedeki güvenlik, insanî gelişmişlik, insan hakları ve politika alanlarında yaşanan krizlere müdahale etmek için başladı.
TSK’nın, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde icra ettiği harekât ve misyonlara katılımına ilişkin verilen yetkinin bir yıl daha uzatılmasıyla ilgili Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, en son 24 Ekim 2024 yılında TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
SOMALİ
Türkiye, Afrika’da ilk üssünü Somali’de kurdu. Ülkede bulunan ve 30 Eylül 2017 tarihinde açılan TÜRKSOM adlı üste konuşlanan Türk askeri, Somali’deki terör örgütü El Kaide bağlantılı Eş-Şebab’la mücadele kapsamında 15 bin Somalili askere eğitim verdi.
Ülkenin başkenti Mogadişu’da konuşlu olan ve “Anadolu Kışlası” olarak da tanınan üs, Türkiye’nin yurt dışında bulunan en büyük üssü olarak biliniyor.
Türkiye ayrıca, Mogadişu’da 2011’den beri bir TİKA Koordinasyon Ofisi işletiyor. Aynı yıl ülkede büyük bir kuraklık yaşanması sonrası kurulan bu ofis, Türk hükûmetinin Somali’ye yönelik insani yardım ve altyapı projelerini yönetiyor.
LİBYA
Kuzey Afrika’ya baktığımızda ise Türkiye’nin en gözde çarpan üssü Libya’da bulunuyor. 2019’dan beri Libya’daki meşru Ulusal Mutabakat Hükûmetine destek veren Türkiye, 2020’de kuvvetlerini Vatiye Hava Üssü’ne konuşlandırdı.
2024 yılında basına yansıyan haberlerde ise Türkiye’nin söz konusu üsse MIM-23 HAWK Yüksek İrtifa Hava Savunma Füze Sistemi’nin yerine daha modern bir hava savunma sistemi olan HİSAR-O100 konuşlandırdığı aktarıldı.
Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de iş birliği yaptığı Libya açıklarında TSK unsurları, ticaret gemilerinin güvenliğini sağlamakta ve ülkenin hava sahasında eğitim gerçekleştirmektedir.
NİJERYA
Nijerya ile Türkiye’nin askerî eğitim iş birliği uzun zamandır sürüyor. 2018 yılında imzalanan “Türkiye-Nijerya Askerî Eğitim İşbirliği Anlaşması” kapsamında, Türkiye ve Nijerya orduları arasında karşılıklı eğitim programları, personel teatisi ve ortak tatbikatlar öngörüldü.
Terör örgütü IŞİD’e bağlı Boko Haram ve korsanlarla mücadele eden Nijerya ile yapılan anlaşmada ayrıca, terörle mücadele ve deniz güvenliği gibi alanlarda iş birliği yapılacağı belirtildi.
Nijerya’da kalıcı bir Türk üssü bulunmasa da iş birliği daha çok askerî eğitmen gönderme, personel değişimi ve ortak tatbikat düzeyinde.
CİBUTİ
2024’te Ankara’da düzenlenen bir törende Türkiye ile Cibuti arasında askerî iş birliği protokolü imzalandı.
Eğitim desteği, danışmanlık ve ortak tatbikatları kapsayan anlaşmanın yanında Türkiye, 2014’ten beri Cibuti’de bir TİKA Ofisi bulundurmaktadır.
Kızıldeniz’e hâkim stratejik konumuyla, Türkiye’nin Hint Okyanusu’na açılan kapısı olarak addedilen Cibuti, bölgesel deniz güvenliği ve lojistik iş birliğinde öne çıkmaktadır.
Henüz Cibuti’de Türk askerî üssü kurulmuş olmasa da Türkiye, savunma sanayii ihracatı ve eğitim programları ile iş birliğini derinleştirmektedir.
ÇAD
Fransa’nın 2020’lerde Çad’dan çekilmesi sonrası Türkiye ile ilişkiler önem kazandı. 16 Ocak 2025’te imzalanan askerî iş birliği anlaşmasıyla, Türkiye Çad’ın doğusundaki Abeche Hava Üssü’nü kullanma hakkı elde etti.
Bu kapsamda, Türk askerî uzmanlar Çad Hava Kuvvetleri personeline Türk yapımı insansız hava araçlarının operasyonu konusunda eğitim verdi.
Savunma sanayisi iş birliği kapsamında Türkiye’den hava aracı ve mühimmat satın alan Çad, Türkiye’den terörle mücadele kabiliyetini artırmak için eğitim/danışmanlık desteği ile silah transferleri sağlamakta, ortak askerî tatbikatlar gerçekleştirmektedir.
