Küresel un ticareti, Irak’ın bu yılki rekor buğday hasadının etkisiyle son yılların en sert daralmasını yaşıyor. Uluslararası Hububat Konseyi (IGC) verilerine göre, Irak’ın ithalatı 14 yılın en düşük seviyesine inerken, dünya un ticareti yüzde 9 gerileyerek 15,5 milyon tona düşecek. Bu gelişme, uzun süredir ihracatta lider olan Türkiye’yi de olumsuz etkiledi.
Nasıl Bir Ekonomi’den Evrim Küçük’ün haberine göre, Türkiye’nin un ihracatı, buğday tedarikine getirilen kısıtlamalarla birlikte yüzde 40 azalarak son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi. Ancak gelecek sezonda Irak’ın yeniden alıma yönelmesiyle Türkiye’nin ihracatında toparlanma beklentisi öne çıkıyor.
KÜRESEL TİCARET YÜZDE 9 GERİLEYECEK
Küresel buğday unu ticareti, 2024-25 döneminde son yılların en sert düşüşünü yaşıyor. Uluslararası Hububat Konseyi (IGC) verilerine göre, dünya un ticareti önceki yıla kıyasla yüzde 9 gerileyerek 15,5 milyon ton seviyesinde gerçekleşecek. Geçen sezon 16,9 milyon ton ile altı yılın zirvesine ulaşan ticaret hacmi, böylece üç yılın en düşük seviyesine inmiş olacak.
IGC, haziran sonunda tamamlanan sezonun önceki tahminlere göre hafif yukarı yönlü revize edildiğini belirtirken, bu artışın Sahra Altı Afrika, Kuzey ve Orta Amerika’daki yükselişlerden kaynaklandığını bildirdi. Buna karşılık Uzak Doğu Asya ülkelerinin ithalatındaki düşüş, özellikle Sri Lanka’ya yapılan teslimatın, beklentilerin altında kalması, genel ticaret hacmini sınırladı.
IRAK’IN İTHALATINDA 14 YILIN DİP SEVİYESİ
Küresel un ticaretindeki daralmanın en büyük nedeni, Irak’ın ithalatındaki sert düşüş oldu. IGC, Irak’ın 2024-25 döneminde 1,2 milyon ton un ithalatı yapacağını, bunun da 14 yılın en düşük seviyesi olacağını öngörüyor. Geçen sezon ithalat miktarı 2,1 milyon ton seviyesindeydi.
Bu düşüşte, Irak’ın bu yıl elde ettiği rekor buğday hasadı kritik rol oynadı. Ülke hükümeti, iç tüketimi karşılayan güçlü üretim sayesinde 2 milyon tona kadar buğday ihracatına izin verdi. Ayrıca yerli üretimi teşvik etmek için ithal una yönelik kademeli gümrük vergisi artışları devreye sokuldu.
IGC raporunda, “İthalat, yerel un üretimini artırma ve dışa bağımlılığı azaltma politikalarıyla sınırlı kaldı. Ayrıca, Irak’ın geleneksel tedarikçisi olan Türkiye’den yapılan sevkiyatların azalması da yavaşlamaya katkı yaptı” ifadelerine yer verildi.
TÜRKİYE’NİN UN İHRACATI AZALDI
Küresel un ihracatında uzun yıllardır birinci sırada yer alan Türkiye, 2024-25 döneminde ciddi bir düşüş yaşadı. IGC verilerine göre, Türkiye’nin un ihracatı geçen yılki zirveden yaklaşık yüzde 40 gerileyerek 3,6 milyon tona indi ve son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi.
Düşüşün temel nedeni, Karadeniz’den uygun fiyatlı buğday tedarikini sınırlayan ithalat kısıtlamaları oldu. Türkiye’nin ihracatındaki bu azalma, Irak gibi geleneksel pazarlarında da önemli daralmaya yol açtı.
İHRACATTA TOPARLANMA ÖNGÖRÜLÜYOR
IGC, gelecek sezonda Türkiye’nin un ihracatının yeniden toparlanacağını öngörüyor. 2025- 26 döneminde 5,3 milyon tonluk ihracat yapılabileceği, bunun da mevcut sezona göre 1,7 milyon tonluk bir artış anlamına geleceği belirtiliyor. Bu artışın en önemli nedeni ise buğday ithalatındaki kısıtlamaların kaldırılması olacak.
KÜRESEL TALEP 2025-26’DA YÜKSELECEK
IGC, 2025-26 sezonunda küresel un ticaretinde güçlü bir toparlanma bekliyor. Projeksiyonlara göre, dünya ticaret hacmi 17,3 milyon ton seviyesine çıkarak son 9 yılın zirvesine ulaşacak. Bu artışta özellikle Yakın Doğu Asya ve Sahra Altı Afrika bölgelerindeki yüksek ithalat talebi etkili olacak. Irak’ın gelecek sezon ithalatını 500 bin ton artıracağı tahmin ediliyor. Bu yükselişin nedeni, buğday üretiminde olası bir düşüş beklentisi. Türkiye’nin de ihracattaki toparlanmasıyla küresel ticaretteki ivmenin hızlanacağı öngörülüyor.
MISIR İHRACATINI ARTIYOR
Sahra Altı Afrika ülkelerinin un ithalatı, 2023-24 sezonunda Türkiye’den artan sevkiyatlarla yedi yılın zirvesine çıkmıştı. 2024-25 döneminde bölge ithalatı 3,2 milyon ton ile yüksek seviyesini korudu. Etiyopya ve Somali gibi ülkeler ithalatlarını azaltıp hububat alımına yönelirken, Sudan’ın özellikle Mısır’dan yaptığı un alımlarını artırması, toplam ithalatı güçlü tuttu. Bu gelişmelerle Mısır, un ihracatında güçlü bir çıkış yakalayarak sevkiyatlarını 2 milyon tonla rekor seviyeye çıkardı. Mısır, bu performansla dünya sıralamasında üçüncü sıraya yerleşti. Listenin ikinci sırasında 2,6 milyon tonluk ihracatla Kazakistan bulunuyor.
KAZAK UNU ABD PAZARINA GİRDİ
Kazakistan, Amerika Birleşik Devletleri’ne ilk buğday unu sevkiyatını gerçekleştirerek tarımsal ihracatında yeni bir dönüm noktası kaydetti. 50 tonluk parti, kısa süre önce New York’a ulaştı ve düzenli bir tedarik kanalının başlangıcını işaret etti. Eurasian Legacy markası altında pazarlanan un, artık Amazon ve Walmart gibi büyük e-ticaret platformlarında satılıyor. Amazon’da 1,36 kg’lık paketleri 14,50 dolar fiyatla sunulan ürün, GDO’suz ve glifosatsız olarak tanıtılıyor. Her pakette “Kazakistan Ürünü” etiketi bulunarak ülkenin çevre dostu ve kaliteli gıda üreticisi imajı vurgulanıyor.
